dinsdag 30 november 2010

erik de volder


the nice palace in amersfoort, schilderij op teerpapier van erik de volder, 1985

terug in de tijd. 1985, theater malpertuis in tielt, belgië. mijn eerste stappen op belgische bodem als werkende mens. erik de volder regisseert de duivel van neumann. kom eens kijken heeft hij gevraagd. ik ben er een paar weken gebleven. een paar maanden later vraag ik hem mij te helpen bij the nice palace in apeldoorn, een idioot project op het dak van centraal beheer verzekeringen. ik won er mijn eerste en enige theaterprijsje mee.

ik leerde erik kennen op de amsterdamse theaterschool, volgde als student zijn vormgevingsproject. het smaakte naar meer. we maakten een plan voor the nice palace in amersfoort, de geboorteplaats van mondriaan. het plan werd afgewezen. zoals al onze plannen in nederland werden afgewezen.

in 1987 vroeg hij me opnieuw naar gent te komen voor het vierauteursproject in het nieuwpoorttheater. maar eerst een week lang hersengymnastiek in een hotelletje in saint valery sur somme, noordfrankrijk, het project voorbereiden. het werd een week lang drinken, praten, dromen, huilen. erik tekende, ik schreef. nog meer drinken, elke dag uitgebreid vis eten, hele krabben, kreeften. hij leerde mij die eten. samen slapen in 1 bed. de mooiste werkweek ooit.

terug naar gent. aan de bar van het theater typte ik tussen de glazen bier de scenes uit. drie zinnen hier, drie zinnen daar. geen psychologie. muss du pissen oder scheissen. in de theaterzaal werkte de volder met zijn spelers aan kleur, beeld, dans, geluid. hoogst associatief. een mij totaal onbekende vorm. betoverend.
niet veel later liet hij me een stapel zakagenda’s zien. die had hij gevonden in een la van een kast bij de lommerd. aantekeningen van een zekere achiel de waele, duivenmelker uit de congosteeg in gent. we gingen er heen, de piepkleine huisjes stonden er leeg en vervallen bij, op het punt afgebroken te worden. klimmen over het hek. we doorzochten het huisje van de waele van boven tot onder. op zoek naar wat. we hoeven niks te vinden zegt erik. het ging om het zoeken. het bezoek was een project.

een paar weken later. erik haalt me op uit amsterdam. we rijden naar belgië via vlissingen, nemen de pont. dat is aangenamer. het was geen kwestie van a naar b te rijden. de reis zelf was een project. op een hotelkamer in vlissingen typte ik de zinnetjes van de waele uit: vandaag r. geschoten in haar mie. ik gaf de getypte velletjes aan erik. ik had de zinnetjes van achiel onder elkaar gezet. met schaar en lijm kun je knippen en plakken (een computer hadden we nog niet). zo kom je vanzelf van het een op het ander zeg ik. dat kan ik ook, zegt erik.

hij ging aan het werk, ik begon mijn eigen projecten. we verloren elkaar uit het oog. zag nog een paar voorstellingen van hem, in de brakke grond, in theater de vooruit in gent. kwam naar zijn tentoonstelling, de schilderijen van the nice palace in amersfoort hingen er ook tussen. volgde hem via internet. het best bewaarde geheim van gent. het ging hem goed. geen spat veranderd. twaalf jaar ouder dan ik maar een heel stuk jonger.

erik de volder, mijn docent, inspirator, gesprekspartner in crime, is dood. afgelopen zaterdag overleden in zijn slaap, zegt de krant. hij is als een gelukkig mens gestorven lees ik op internet. geen idee hoe je dat doet.


met de volder in gent, juni 1987

zondag 28 november 2010

pantserkruiser potemkin



de filmstudent wladimir nizjnyj doet in ‘lessen in regie’ nauwkeurig verslag van de colleges van de russische filmregisseur sergei eisenstein aan de moskouse filmakademie. ik kreeg dat boek tijdens mijn regieopleiding, het was mijn eerste kennismaking met eisenstein en zijn theorie over de montage zoals hij die in de film pantserkruiser potemkin heeft gebruikt. met de beroemde trappenscene (de kinderwagen! de laarzen!de close ups!) als bekendste voorbeeld. montage = manipulatie schreef ik als student braaf in de kantlijn. ach ja.

vanmiddag draaide de geluidloze film (1926) in filmhuis lantaren/venster bij ons om de hoek, begeleid door het matt darriau paradox trio uit new york. de klezmer muzikant en klarinettist matt darriau componeerde een compleet nieuwe score voor het meesterwerk van eisenstein. ook zonder de cellist die wegens visumproblemen achter moest blijven (eigenlijk kwam ik voor hem, tja) was het een mooie en bijzondere ervaring. gaat dat zien.

komende twee weken staat het ‘filmconcert’ van het trio (dat overigens uit vier man bestaat) nog in een paar filmhuizen, zie internet.

donderdag 25 november 2010

herakles

tijdens de repetities voor de epiloog van de tuin van holland kon ik niks anders verzinnen dan te doen alsof ik als mussert-acteur een verhaal over herakles zat voor te lezen, uit een boek dat ik toevallig bij me had. maar dat verhaal had ik zo'n beetje uit mijn hoofd bijelkaar verzonnen. daar zat ik vervolgens dus een jaar lang aan vast. en elke avond hetzelfde verhaal, dat vond mijn collega majoor bosshardt-actrice geert de jong helemaal niks, het moest wel elke keer een nieuw verhaal zijn. voor het publiek maakt dat geen bal uit, die zien alleen die ene voorstelling, sputterde ik nog voorzichtig tegen. geert de jong tegenspreken is niet mijn sterkste punt. ik leerde elke middag voor de voorstelling op weg naar den haag weer een nieuw verhaal uit mijn hoofd. want echt voorlezen was geen optie, dan was ik minstens een half uur aan het woord.

in voorbereiding op het herakles project bij de appel in 2012, waar ik op dit moment voor aan het werk ben, daarom om de zoveel tijd zo'n herakles verhaal uit de tuin van holland. overigens heb ik de tekst nooit integraal uitgesproken, ik leerde de hoofdlijnen en maakte daar een paar volzinnen van. een chronologische volgorde had ik niet, ik bedacht 's ochtends tijdens het douchen waar ik het die avond over wilde hebben. vandaag het eerste verhaal, over de verwekking van herakles. het boek dat ik al die voorstellingen heb gebruikt is van robert graves, mijn mythologie bijbel.

Zeus koos de mooie sterfelijke vrouw Alkmene uit
Om bij haar zijn godenzoon Herakles te verwekken
Maar hij wist dat Alkmene
Die behalve heel mooi ook heel kuis was
Zich niet zomaar zou laten verleiden
Daarom nam de oppergod de gedaante aan
Van haar echtgenoot Amphytrion
Die op dat moment ver weg een oorlog voerde
En om het nuttige met het aangename te verenigen
Gaf Zeus aan Hermes de opdracht om de nacht
Drie keer zo lang te laten duren met het excuus
Dat het verwekken van een godenzoon als Herakles
Niet met een vluggertje kon worden afgedaan
Toen de zon eindelijk weer opkwam
En Zeus moe maar voldaan naar de Olympos
Was teruggekeerd
Kwam de echte Amphytrion thuis
Die onmiddellijk bij de uitgeputte Alkmene in bed kroop
‘Maar man wil je nu alweer
We hebben de hele nacht al gevreeën
Het leek wel een eeuwigheid’
Maar Amphytrion kon die opmerking uiteraard
Niet plaatsen en dacht dat zijn vrouw
Nog niet helemaal wakker was
Hij drong aan
En zij gaf zuchtend toe
En zo kon het gebeuren dat negen maanden later
Alkmene twee zoons baarde
Die in niets op elkaar leken
Herakles
Verwekt door Zeus
En Iphikles
Verwekt door Amphytrion

woensdag 17 november 2010

De schreeuw

Het Rijk geeft jaarlijks 800 miljoen uit aan kunst en cultuur. Dat is nog geen half procent van de totale rijksuitgaven. Het kabinet moet 8% bezuinigen. Maar wil 20% van de cultuur wegsnijden en heeft aangekondigd dat vooral te doen bij de podiumkunsten. Dat komt neer op 40% minder muziek, toneel en dans, van groot tot klein. Bovendien stijgt de BTW op podiumkunst van 6 naar 19%. Dat betekent dat uw kaartjes 13% duurder worden zonder dat gezelschappen of theaters er iets van terugzien.

Als de huidige plannen doorgaan zullen er gezelschappen en orkesten verdwijnen, instellingen voor professionele kunst en amateurkunst zullen hun deuren moeten sluiten, podia houden op te bestaan. De mogelijkheden om kinderen en jongeren op te laten groeien met kunst en cultuur om zo hun eigen creativiteit te stimuleren, worden zeldzaam of onbetaalbaar.

Het onherstelbaar kappen in de cultuur maakt van Rotterdam een minder aantrekkelijke stad. De aanwezigheid van cultuur is voor 30% van de toeristen een reden om onze stad te bezoeken. En is de tweede reden voor bewoners en bedrijven er zich te vestigen. Per jaar gaan 15 miljoen mensen naar podiumkunsten. Dat is twee keer zoveel als naar voetbal. Kunst is een belangrijke drager van onze identiteit, beschaving en sociale cohesie. Het biedt troost, inzicht en schoonheid. Ruim 70% van de bevolking is tegen bezuinigingen op cultuur en wil dat kunst, naast alle andere vormen van cultuur – van voetbal tot volksdansen – blijft bestaan. En door er in te investeren het betaalbaar en toegankelijk te maken voor iedereen.

Op 20 november is er op het Schouwburgplein vanaf 15.15 uur een manifestatie waar na een aantal korte welkomstwoorden en hartenkreten van diverse Rotterdammers, alle stoomfluiten van de boten in de Leuvehaven (en daarbuiten) tegelijkertijd een luid signaal laten horen dat tot ver in de binnenstad te horen zal zijn. Na deze ‘havensymfonie’ is het de beurt aan het verzameld publiek op het Schouwburgplein. Na een kort moment van collectief zwijgen zal de bijeenkomst zijn hoogtepunt bereiken in één collectieve schreeuw. Wie niet letterlijk wil mee schreeuwen mag dat ook laten, het gaat erom dat u erbij bent.

KUNSTACTIE IN DEN HAAG NIET TOEGESTAAN

De actie die de Haagse Kunstinstellingen wilden houden op 20 november a.s. in het kader van de landelijke campagne Nederland Schreeuwt om Cultuur wordt niet toegestaan. Alle Haagse kunstinstellingen en hun publiek zouden samenkomen op het Plein van 22:30u tot 0:00u op zaterdagavond. Om 23:59u zou een trompettist van het Residentie Orkest ‘The Last Post’ blazen, waarna 1 minuut stilte zou volgen. Via de burgemeester is te kennen gegeven dat er absoluut niet in het donker mag worden gedemonstreerd. De Haagse actie, die het sluitstuk van een dag vol acties in het hele land had moeten zijn, wijkt daarom uit naar Theater aan het Spui.

In plaats van naar het Plein zullen bezoekers van Crossing Border, Residentie Orkest, Korzo, Diligentia en andere theaters naar Theater aan het Spui worden geleid. Wie toch naar het Plein komt, wordt ook naar Theater aan het Spui verwezen. Aldaar zal de trompettist om 23:59u alsnog ‘The Last Post’ aanheffen. Iedereen is welkom om dit moment met ons te delen en kracht bij te zetten.

“Ik wil Kultuâââh!!!”, schreeuwt Haagse Harry op de tekening van Marnix Rueb, “Bezuinigûh is gein kuns!”. Deze kaart wordt deze week door de hele stad verspreid, alsook via facebook en andere media. Het publiek kan de kaart opsturen naar premier Rutte. Met de acties willen de Haagse musea, theaters, gezelschappen en festivals duidelijk maken dat er heel veel kapot gemaakt wordt, als de plannen van dit kabinet onverkort en zonder overleg worden doorgevoerd.